Loét tỳ đè là các vết loét xảy ra trên các vùng cơ thể của những bệnh nhân nằm lâu, liệt, ít vận động. Các vết loét do tỳ đè nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách sẽ khiến cho bệnh nhân có nguy cơ tử vong cao do hoại tử và nhiễm trùng.
Loét tỳ đè là gì ?
Loét tỳ đè được định nghĩa là tổn thương gây ra do hậu quả của sự đè ép liên tục làm tổn thương các mô bị đè ép (Bergstrom et al 1992), sự đè ép lâu lên mô, hệ thống collagen mao mạch và mạch bạch huyết sẽ làm bít tắc dòng máu và dịch kẽ, gây thiếu máu, đau, hoại tử và tạo mảng mục của mô bị chết.
Loét tỳ đè là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây kéo dài thời gian nằm viện, làm tăng chi phí điều trị, thời gian chăm sóc
Loét tỳ đè thường xảy ra ở những vị trí nào?
Các vị trí loét tỳ đè hay gặp là vùng xuơng cùng, gót chân, khuỷu, bả vai, sau gáy, tai, mặt ngoài đùi, mắt cá chân,… 80% các vết loét xảy ra xương cùng hay gót chân.
Loét khởi đầu khi có áp lực đủ lớn tỳ đè vào vùng da, nhất là những vùng da sát xương, áp lực này lớn hơn áp lực mao mạch bình thường (32mmHg) gây rối loạn chuyển hóa và hoại tử tế bào.
Quá trình này ban đầu có thể tự bù trừ bằng sự giãn mạch chủ động tăng cường tưới máu tại chỗ. Nếu lực tỳ đè lên đến 70mmHg, tổn thương tổ chức sẽ không hồi phục.
Biến chứng loét xuất hiện sớm, nặng lên khá nhanh, đường kính có thể vài cm đến 20-25cm, sâu tới xương cùng.
Đó là giai đoạn suy kiệt về cơ thể, bi quan về tâm lý ở bệnh nhân, người thân và cả một bộ phận thầy thuốc.
Những bệnh nhân nào có thể bị loét tỳ đè ?
- Liệt hai chi dưới do viêm nhiễm ở tủy, do tủy bị chèn ép, u tủy, gãy cột sống cổ, lưng gây liệt tủy…
- Suy kiệt do nằm lâu vì tai biến mạch não, gãy cổ xương đùi…
Nguyên nhân gây loét tỳ đè:
Nguyên nhân chính gây loét tỳ đè là do tỳ đè. Đầu tiên, hiện tượng giãn mạch xuất hiện ở vùng xung quanh tổn thương. Hiện tượng này có thể hồi phục khi loại bỏ nguyên nhân chèn ép, tì đè. Nếu nguyên nhân tỳ đè không bị loại bỏ, tổn thương tổ chức sẽ không hồi phục, dẫn đến các thương tổn tổ chức tại chỗ ngay phía dưới nơi bị tỳ đè.
- Lực tỳ tại chỗ do bệnh nhân nằm không được thay đổi tư thế gây tỳ đè kéo dài có áp lực cao hơn áp lực mao mạch (32mm Hg) dẫn đến thiếu máu tổ chức và chết tế bào. Tổ chức phần mềm bị chèn ép một thời gian dài giữa hai bình diện: Xương sát da và bề ngoài tiếp xúc: giường, ghế, xe lăn.
- Da bị ẩm: Bệnh nặng, săn sóc khó. Bẩn do nước tiểu, phân.
- Viêm nhiễm. Rối loạn tại chỗ.
- Rối loạn thần kinh giao cảm, mất chi phối thần kinh, mất trương lực mạch máu.
- Toàn thân nuôi dưỡng không đủ, tăng nhanh loét ở người già, suy kiệt, thiếu vitamin.
- Một số yếu tố khác góp phần hình thành thiếu máu tổ chức như: Tiếp xúc với môi trường ẩm ướt, mất khả năng vận động, tổn thương tổ chức che phủ.
Cách phòng ngừa loét tỳ đè
- Cần xoay trở thường xuyên mỗi 30 phút hoặc 1 giờ.
- Thường xuyên giữ khô ráo (lau khô bằng khăn sạch những vùng bị ướt do dính nước tiểu hay phân).
- Ăn uống đủ chất.
- Nằm giường có đặt vật liệu chống loét (nệm hơi, nệm nước, giường xoay).
- Khi thấy những vùng nghi ngờ loét cần báo ngay cho cán bộ y tế, nhân viên y tế.
